Σάββατο 5 Φεβρουαρίου 2011

The 1+1 Project - Week 5: Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Ηλίας Ανδριόπουλος, Μιχάλης Μπουρμπούλης

Ελληνική εβδομάδα αυτή τη φορά, δύο δίσκοι που κυκλοφόρησαν με διαφορά 30 χρόνων.


1 new: Θανάσης Παπακωνσταντίνου - Ο Ελάχιστος Εαυτός [2011]

Για την αφετηρία της σχέσης μου με τη μουσική του Θανάση Παπακωνσταντίνου είχα γράψει όταν τοποθέτησα τον Βραχνό Προφήτη στην 3η θέση των αγαπημένων μου δίσκων της περασμένης δεκαετίας. Έκτοτε τον έχω δει κάμποσες φορές ζωντανά και έχω ακούσει προσεκτικά το μεγαλύτερο μέρος της δισκογραφίας του. Θέλω να γράψω για όλα αυτά που με έχουν κάνει να αγαπήσω τη μουσική του, για το γεγονός οτι είναι ο μοναδικός (στα δικά μου αυτιά έστω) που κατάφερε να παντρέψει με επιτυχία την παράδοση με τον ροκ ήχο (και οχι παραδείγματος χάριν με την τζαζ), τη διονυσιακή ατμόσφαιρα των συναυλιών του και εν τέλει τη σειρά απο πολύ μεγάλα τραγούδια που μας έχει δώσει. 'Στις χαραυγές ξεχνιέμαι', 'Αγρύπνια', 'Πεχλιβάνης', 'Αερικό', 'Διάφανος' και τόσα άλλα.

Όμως αυτά ήταν στο παρελθόν. Συνεχίζουμε να τα απολαμβάνουμε και να τα αγαπάμε αλλά το θέμα για πολλούς είναι κατά πόσο ο Θανάσης (για τους φίλους) έχει ακόμα "πράγμα" να δώσει στη μουσική, κατά πόσο μπορεί να σπρώξει τον ήχο του περισσότερο, κατά πόσο - τελικά - μπορεί να γράψει κι άλλα μεγάλα τραγούδια. Ομολογώ οτι τον δίσκο του με τον Σαββόπουλο δεν τον άκουσα, αποθαρρυμένος απο τις μέτριες κριτικές που πήρε. Τον 'Ελάχιστο Εαυτό' όμως αποφάσισα να τον ακούσω προσεκτικά - και να διαβάσω όσο το δυνατόν λιγότερες κριτικές γι' αυτόν για να μην επηρεαστεί η γνώμη μου.

Ξεκινάω απ' τα δυσάρεστα: μεγάλο τραγούδι εδώ δεν υπάρχει. Δεν έχει κορυφαία στιγμή ο δίσκος, δεν έχει υλικό για συνεχείς ακροάσεις, για αποστήθιση όλων των στίχων. Δεν έχει ούτε κακές στιγμές όμως. Η πιο μέτρια στιγμή του είναι η 'Ανταρκτική' στην οποία τραγουδάει ο Ορφέας Περίδης. Δεν μπορώ να το χαρακτηρίσω ως "κακό" κομμάτι βέβαια - πιθανολογώ ας πούμε οτι αν βρισκόταν σε δίσκο του Περίδη ίσως και να μου άρεσε. Αλλά το θεωρώ εξαιρετικά εκτός κλίματος, και μιας και είναι το 5ο κομμάτι του δίσκου, μου χαλούσε τόσο πολύ τον ειρμό της ακρόασης που απο κάποιο σημείο και μετά απλά το προσπερνούσα. Έχω βέβαια μια (μικρή) υποψία οτι θα είναι δημοφιλές στα live.

Τι είναι ο 'Ελάχιστος Εαυτός' λοιπόν; Για μένα είναι περισσότερο ένας δίσκος στον οποίο ο Παπακωνσταντίνου αποφάσισε να επικεντρωθεί περισσότερο στην τραγουδοποιία και στη στιχουργική, διατηρώντας τον αντιπροσωπευτικό του ήχο και την ενορχήστρωση, χωρίς ιδιαίτερη διάθεση για πειραματισμούς. Μάλιστα τα δυο πιο ιδιαίτερα ηχητικά κομμάτια ('Φέγγαρος', 'Τα τραγούδια που έγραψα') έχουν τοποθετηθεί στο τέλος του δίσκου - πιθανότατα οχι τυχαία. Να πω την αλήθεια μου πάντως, καλύτερα γιατί δεν τα θεωρώ κάτι ιδιαίτερο - αν και μου αρέσουν πολύ οι στίχοι του 'Τα τραγούδια που έγραψα'.

Έτσι έρχομαι σε κάτι που πιστεύω πως ισχύει γενικότερα για τον δίσκο: οι στίχοι είναι δυνατότεροι απο τη μουσική. Ας πούμε το 'Του έρωτα και του θανάτου' απέκτησε ενδιαφέρον για μένα αφότου διάβασα τους - εξαίρετους αν και μακάβριους - στίχους, των οποίων ο δημιουργός είναι άγνωστος (προς στιγμήν έστω). Το ίδιο ισχύει για την 'Ομίχλη', ίσως και για το 'Ελάχιστος εαυτός'.

Επειδή το κείμενο είναι ήδη μεγαλύτερο απο όσο θα ήθελα (είναι δύσκολο να βάλω σε μια σειρά τις σκέψεις μου για τον δίσκο), θα προσπαθήσω να συντομεύσω. Δεν μου είναι εύκολο να πω πως ο δίσκος δεν είναι "τίποτα το ιδιαίτερο", αλλά πολύ φοβάμαι πως κάτι τέτοιο ισχύει. Θα κρατήσω το αγαπημένο μου 'San Michele' που το θυμόμουν κι απ' τα ζωντανά παιξίματα και μου άρεσε ήδη. Θα κρατήσω το 'Ελάχιστος εαυτός' και το 'Του έρωτα και του θανάτου'. Ίσως και την 'Ομίχλη'. Αντί για τα υπόλοιπα όμως θα προτιμήσω να ακούσω κάποια απ' τις παλιότερες δουλειές του Θανάση.

Α και φυσικά θα κρατήσω την 'Ερώτηση κρίσεως', όπου σε 1:39 ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου σχολιάζει με τον πιο άμεσο και δυνατό τρόπο το ζήτημα που διχάζει (...) την ελληνική κοινωνία:

Ρώτησα το σκύλο μου το Ρίβα άμα νιώθει
Έλληνας, αυτόχθονας ή κάτι σχετικό.
Εκείνος χασμουρήθηκε, επέστρεψε στον ύπνο
κι η ανάσα του ήταν όμορφη σαν κύμα στο γιαλό.
Εό! Γαμώ το φασισμό.



+1 old: Ηλίας Ανδριόπουλος, Μιχάλης Μπουρμπούλης - Λαϊκά Προάστια [1980]


Μετά λοιπόν απο το κατεβατό για τον δίσκο του Θανάση θέλω να γράψω για έναν απο αυτούς τους δίσκους που θεωρούνται κλασικοί απο πολλούς αλλά εγω δεν τους γνώριζα μέχρι πρόσφατα. Εξυπακούεται λοιπόν πως το κείμενο απευθύνεται περισσότερο σε όσους (σαν εμένα) δεν ξέρουν όσα θα ήθελαν για την ελληνική λαϊκή μουσική αλλά έχουν μεγάλη όρεξη να την ανακαλύψουν. Οι γνώστες πιθανότατα να το βρουν απο βαρετό ως λάθος. Δείξτε επιείκεια.

Η πρώτη μου επαφή με τον δίσκο του Ανδριόπουλου (μουσική) και του Μπουρμπούλη (στίχοι) ήταν μέσω του 'Μην κλαίς'. Υποθέτω πως αν τα 'Λαϊκά Προάστια' έχουν ένα πασίγνωστο κομμάτι, είναι αυτό. Και δίκαια εδώ που τα λέμε: η ερμηνεία της Σωτηρίας Μπέλλου είναι σπαραχτική, οι στίχοι μιλάνε στην καρδιά όλων (κι ας μην έχουν υπάρξει σε κατάσταση ανέχειας) ενώ η μελωδία του Ανδριόπουλου και η αλλαγή απο τα 6/8 του κουπλέ στο ζεϊμπέκικο του ρεφραίν (πόσο αστείο είναι να προσπαθείς να εξηγήσεις το μεγαλείο ενος κομματιού!) είναι οι λόγοι που το 'Μην κλαίς' ανήκει στην αφρόκρεμα της ελληνικής μουσικής δημιουργίας.

Όμως τα 'Λαϊκά Προάστια' δεν είναι μόνο το 'Μην κλαίς'. Ακούγεται άνετα απο την αρχή ως το τέλος και σε επανάληψη. Είναι γεμάτο απο εικόνες της φτωχής Ελλάδας, της Ελλάδας όμως που έχει ελπίδα, των ανθρώπων που προτιμούν να τραγουδούν τους πόνους τους απο το να γκρινιάζουν. Ήταν το 1980 άλλωστε, ο κόσμος ήταν αισιόδοξος και τα πράγματα φαινόταν πως αλλάζουν. Ως γνήσια λαϊκός δίσκος, τα 'Λαϊκά προάστια' δίνουν φωνή σε αυτή την εποχή, και η συγκλονιστική Μπέλλου (η οποία ερμηνεύει όλα τα κομμάτια) μας μεταδίδει το άρωμα μιας περιόδου που οι νεότεροι δεν ζήσαμε. Η 'Πλατεία Βάθης', 'Τα ρεμπέτικά μας μες στη στράτα', το 'Μεταξουργείο', 'Ο αγέρας στους δρόμους', και μόνο οι τίτλοι αρκούν για να γίνει κατανοητό το κλίμα του δίσκου. Παρόλα αυτά, αν και ο ήχος των 'Λαϊκών Προαστίων' έχει τις ρίζες του στη λαϊκή μουσική, οι συνθετικές ιδέες του Ανδριόπουλου (ο οποίος έχει κάνει μουσικές σπουδές και αυτό ακούγεται στον δίσκο) δίνουν έναν πιο μοντέρνο αέρα στα κομμάτια που τους προσθέτει ενδιαφέρον χωρίς να αφαιρεί τίποτα απο την αμεσότητά τους.

Μιας και τα λόγια στερεύουν όταν δεν γνωρίζεις καλά αυτό για το οποίο μιλάς, εδώ είχα γράψει αρχικά μια παράγραφο που σχολίαζα την δημιουργία ελληνικής μουσικής σήμερα, αλλά αποφάσισα να το διαγράψω - η γκρίνια δεν ωφελεί. Θα δώσω μόνο έναν σύνδεσμο προς το εξαιρετικό κείμενο του Φώντα Τρούσα περί τον ελληνικό στίχο και έναν σύνδεσμο με ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία για τα 'Λαϊκά Προάστια'.


The 1+1 project:



8 σχόλια:

  1. Λοιπόν, κοίτα να δεις που με τα κείμενα σας πεθύμησα πολύ τώρα μια συναυλία του Θανάση, όχι στην Αθήνα όμως, κάπου στην παραμεθόριο, με τσιπουράκι για το κρύο. Τον Ελάχιστο Εαυτό δεν τον άκουσα ακόμα και νομίζω πως δεν θα θέλω να γράψω γι' αυτόν γιατί μου είναι δύσκολο να τον υποβάλλω σε "κριτική". Θα δούμε...

    Που λες, εγώ το Θανάση τον ήξερα από πολύ παλιά, τότε που έπαιζαν σε μαγαζιά με 50 άτομα με το Σωκράτη και ήταν σούρα και δεν ήξερες αν θα αντέξουν πάνω από ώρα στη σκηνή. Τα σκέφτομαι με συγκίνηση κάτι τέτοια εν όψει μετακόμισης, αν και πρέπει να παραδεχτώ ότι ο Θανάσης απογειώθηκε μετά το Βραχνό Προφήτη γιατί πριν κάπως σαν να ντρεπόταν στη σκηνή...Anyway, κι εγώ στην 3η θέηση τον είχα βάλει για τη δεκαετία και, παρόλο που δεν σε διάβαζα τότε, το θυμάμαι πολύ καλά το κείμενο σου!

    Τα Λαϊκά Προάστια δεν τά ήξερα (ντρέπομαι), πέρα από τα κομμάτια της Μπέλλου που τα έχω σε δίσκους με συλλογές. Αλλά τώρα θα τα ψάξω γιατί ψήθηκα πολύ :) Τελευταία πάντως άκουσα αρκετά το Φράγμα του Μούτση, που κάτι μου λέει ότι είναι της ίδιας συνομοταξίας. Τελικά το 1+1 μάλλον περισσότερο άγχος μας έχει φορτώσει!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πωπω σε ζηλεύω πολύ που πήγαινες σε συναυλίες Μάλαμα και Θανάση απο τόσο παλιά. Εγω είμαι φρέσκος εντελώς και τους βλέπω τώρα live που ναι μεν πρέπει να ναι πιο "επαγγελματικά" (με την καλή έννοια) αλλά φοβάμαι έχουν και οι 2 περάσει πια το δημιουργικό τους peak! πάντως τον θανάση τον είδα 2 φορές το καλοκαίρι, στην πετρούπολη (που ήταν φανταστικός) και στο αντιρατσιστικό (που ήταν πιο οκ).

    όσο για το Φράγμα, το άκουγα το καλοκαίρι πολύ - πολύ ωραίος δίσκος, έχει και το 'δεν λες κουβέντα' μέσα άλλωστε! κι εγω στην ίδια συνομοταξία νομίζω πως ανήκουν, και σαν ήχος και σαν εποχή κλπ! ουφ, να δω τι θα πρωτοακούσω τις επόμενες εβδομάδες!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλά, δε χρειάζεται να ζηλεύεις, το όλο πράγμα ήταν κάπως παρακμή, άλλο που τότε τη γουστάραμε. Το Θανάση τον είδα κι εγώ το καλοκαίρι στα Χανιά, αλλά κάτι δεν λειτουργούσε. Τουλάχιστον μέχρι που έκαναν ντου οι αναρχικοί και ζεστάθηκε το πράγμα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Το φαντάζομαι οτι θα ήταν παρακμή, αλλά ξέρεις πάντα προτού κάτι γίνει ευρέως γνωστό έχει άλλη μαγεία. Νομίζω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Πολύ ωραίο blog, φίλε. Ο "Ελάχιστος" μου άρεσε πάρα πολύ, σε σημείο να είναι ένας από τους αγαπημένους μου, αλλά παρ' όλα αυτά μου αρέσει η γραφή και η επιχειρηματολογία σου.
    Συνέχισε έτσι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σε ευχαριστώ για τα καλά λόγια Ανώνυμε. Νομίζω οτι σε αρκετό κόσμο άρεσε περισσότερο απ' οτι σε μένα, ίσως έχει να κάνει με τις προσδοκίες του καθενός, ίσως στο οτι ο καθένας ακούει τη μουσική διαφορετικά! Μπορεί κι εγω να αναθεωρήσω άλλωστε, θα δούμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Καλημέρα! Ο Ελάχιστος Εαυτός με έχει προβληματίσει κι εμένα. Μάλλον έχουμε να κάνουμε με τον πρώτο όχι-και-τόσο-σούπερ δίσκο του Θανάση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Καλημέρα Μιχάλη! Αυτό που με ανησυχεί είναι οτι απο τότε που έγραψα αυτό το κείμενο (και σταμάτησα να ακούω τον Ελάχιστο Εαυτό "εντατικά") δεν μου ήρθε όρεξη να επιστρέψω σε αυτόν και να βάλω να ακούσω κάποιο κομμάτι του - παρόλο που ακούω ελληνική μουσική αυτόν τον καιρό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή